Literature Study: Schoonmaken
Tenslotte is het voor mijn concepten uiterst belangrijk dat ik een passend schoonmaak schema kan genereren voor gebruikers. Om dat goed te doen verzamel ik alles wat ik kan vinden hierover online.
Last updated
Tenslotte is het voor mijn concepten uiterst belangrijk dat ik een passend schoonmaak schema kan genereren voor gebruikers. Om dat goed te doen verzamel ik alles wat ik kan vinden hierover online.
Last updated
Het Sociaal en Cultureel Planbureau publiceerde in 2019 een rapport met statistieken en verklaringen omtrent het schoonmaakgedrag van de gemiddelde Nederlander. In het rapport werden o.a. 2006 en 2016 met elkaar vergeleken om zo te kunnen stellen of er drastische veranderingen plaatsvinden in het bijhouden van het huishouden van de gemiddelde Nederlander.
Opvallend was dat het rapport constateert dat Nederlanders ouder dan 12 jaar gemiddeld 3 uur per dag besteden aan huishoudelijke taken, dat is ca. 22 uur per week. Wel is er ondanks dat tijden erg zijn veranderd, nog altijd een aanzienlijk verschil tussen mannen en vrouwen. Vrouwen besteden over het algemeen meer tijd aan het huishouden.
Onder huishoudelijke taken worden ook boodschappen doen en koken verstaan. Om specifieker in te gaan op enkel de schoonmaak taken, kan naar onderstaande tabel worden gekeken. Hierin wordt het aantal uur dat Nederlanders met een bepaald opleidingsniveau aan verschillende huishoudelijke onderdelen spenderen per week weergegeven. Wederom valt op dat vrouwen aanzienlijk meer doen dan mannen in het huishouden, en ook wordt geconstateerd dat vrouwen met een hoger opleidingsniveau minder tijd spenderen aan het huishouden. Dit kan te wijten zijn aan minder tijd door een hogere functie (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2019), alsmede aan innovaties in schoonmaak technologieën (denk hierbij bijvoorbeeld aan vaatwassers en robotstofzuigers).
In 2021 publiceerde 'ikzoekeenschoonmaakster.nl' een zelfde soort rapport met cijfers uit 2017, waarin duidelijk werd dat vrouwen ca. 1,5 uur per dag aan schoonmaak taken besteden, en mannen ca. 0,5 uur per dag. Ook werd in dit rapport duidelijk dat de welbekende voorjaarsschoonmaak helemaal niet zo populair is als wordt gedacht, slechts 1 op de 5 vrouwen voert deze uit, waar maar 60% van de vrouwen überhaupt een jaarlijkse grote schoonmaak uitvoert. En wordt een top 3 van meest vervelende schoonmaak taken benoemd, hieronder de infographic (ikzoekeenschoonmaakster.nl, 2021).
De groep die het minst bezig is met huishoudelijke taken maar hier eigenlijk het meest mee bezig zou moeten zijn, is toch wel de groep studenten. Studentenhuizen zijn vaak het smerigst (Hoger Onderwijs Persbureau, z.d.) en dit komt omdat er vaker dan normaal nieuwe mensen intrekken en een hoop spullen meenemen, waar oude bewoners vertrekken en vaak veel achterlaten. Ook is het Bystander Effect (Darley & Latane, 1968), een veelvoorkomend fenomeen als het aankomt op het bijhouden van het huishouden in studenten huizen. Studenten beredeneren het als volgt: Ze wonen nu tijdelijk in de studentenwoning en later als ze een eigen plek hebben alles anders zullen doen. Het Bystander Effect: Het huis is ontzettend vies en kan echt een schoonmaakbeurt gebruiken, maar als niet het hele gezelschap het ermee eens is en bereid is om te helpen staan we erbij en kijken we ernaar, alsof het dan ooit een keer vanzelf gebeurt (Kamernet Blog, 2017).
Vandaar ook mijn keuze om voor een groep te gaan die deze fase net achter zich heeft gelaten en graag een solide huishoudroutine voor zichzelf creëert.
"Een schoonmaakrooster maken, is veel meer dan alleen het opstellen van een dagelijkse, wekelijkse en maandelijkse takenlijst. Het is ook kijken naar de tijd en de prioriteiten die je hebt en dit passend op elkaar indelen." (Janssen, 2021)
Het maken van een schoonmaakrooster mag dus niet onderschat worden, of verward met een takenlijst van dingen die op dat moment nodig zijn. Het is juist een tool om vervelende ervaringen met het schoonhouden van het huis te voorkomen, zoals het opstapelen van taken waardoor de drempel te hoog wordt en men niet meer weet waar te beginnen, of niet weten hoe bepaalde taken efficiënt en effectief op te pakken (Leukegeit, 2021).
"Het huishouden is net een zeepbel. Net als je denkt dat je het voor elkaar hebt, klapt de bel en kun je opnieuw beginnen. Vandaar dat we een huishoudschema voor je huishoudelijke taken hebben gemaakt, waarmee je het huishouden weer onder controle krijgt.
Geen stof meer onder de bank vegen als je onverwacht visite krijgt. Of de was uitstellen totdat de wasmand de nieuwe plaats wordt voor je huisdier. Het is tijd dat je het overzicht weer terugvindt en zonder te veel moeite het huis weer leefbaar maakt." (Leukegeit, 2019).
Een schoonmaakrooster is er om overzicht en routine te creëren. Vooral het opbouwen van een routine is iets waar veel mensen moeite mee hebben als het om een routine gaat van dingen doen die men niet als leuk ervaart of het nut er niet van inziet (Appelo, 2014b, p. 30).
Fenomenen die ik veel tegenkom in mijn onderzoek naar schoonmaak gewoontes en roosters, zijn uitstelgedrag (men wacht vaak tot het huis écht te vies is voordat zij gaan opruimen en schoonmaken. (Kooijman, 2019)), onkunde (men weet vaak niet waar te beginnen en er zijn veelvoorkomende misvattingen over schoonmaken (NU.nl, 2017)), en tijd tekort (men is druk met verplichtingen en wil bij thuiskomst niet ook nog 'aan het werk' moeten, lees huishoudelijk werk. (Neem je tijd, 2019)). Dit zijn problemen die ook naar voren kwamen uit gesprekken en survey met mijn doelgroep.
'Huishouddeskundige Zamarra Kok denkt dat mensen wat slordig kunnen zijn met schoonmaken, omdat ze het niet leren van hun ouders. "Daarom staan mensen er niet bij stil dat bepaalde dingen ook meegenomen moeten worden bij een poetsbeurt. Ze doen maar wat en ruimen vooral zichtbaar vuil op."' (NU.nl, 2020)
Ook Diet Groothuis, die 'Het Grote Poetsboek' schreef over schoonmaken, beaamt dat ouders tegenwoordig niet meer zoveel tijd steken in het meegeven van huishoudelijke adviezen en lessen aan hun kinderen als vroeger, toen dit nog veel normaler was en een veel grotere rol speelde in met name de dagbesteding van vrouwen (Schoenmacker & HOP, 2016) en (Bruin, 2020).
Een schoonmaakrooster kan, wanneer de uitvoerders voldoende worden gemotiveerd (Rietdijk, 2009, hfst 4) ervoor zorgen dat aan uitstelgedrag een einde komt. Wanneer een schoonmaakrooster voldoende bij de uitvoerder past (Janssen, 2021), kan het ook niet zo zijn dat er tijd tekort is om dit bij te houden. Onkunde (of onvoldoende kennis en ervaring) kan worden opgelost door voldoende informatie en context te bieden bij iedere klus. Deze onderdelen neem ik mee in mijn programma van eisen.
In eerste instantie wordt een schoonmaakrooster gezien als tool voor het behalen en behouden van een bepaalde hygiene standaard. Schoonmakers en schoonmaakbedrijven maken vaak gebruik van schema's of checklists (Armadaclean, 2020), en op plekken waar hygiene uiterst belangrijk is wordt ook vaak gebruik gemaakt van een rooster, zoals bij zorginstanties en horecazaken (RIVM, 2019).
Naast dat werken volgens een schoonmaakrooster op sommige plekken aangeraden wordt door de overheid of zelfs verplicht is en wordt gecontroleerd door hiervoor aangewezen instanties zoals het RIVM en NVWA), is niet duidelijk welke particuliere groepen het meest gebruik maken van schoonmaakrooster. Door de zoektermen 'schoonmaakrooster' en 'schoonmaakschema' door Google Trends en Google Zoekwoordenplanner te halen wordt wel duidelijk dat er maandelijks in Nederland gemiddeld 100 tot 1000 keer gegoogled wordt op 'schoonmaakrooster studentenhuis' waar dit voor 'schoonmaakrooster gezin' 10 tot 100 keer is (Google Zoekwoordenplanner).
Volgens het RIVM zijn er een paar vuistregels die iedereen zou moeten hanteren bij het schoonmaken: 1) Werk van hoog naar laag, zo valt stof en vuil niet op een plek die al schoon; 2) Werk van schoon naar vies, zo worden de spullen waarmee je schoonmaakt minder snel vies.
Maak het keukenblad en spullen waarmee eten is bereid dagelijks schoon.
Maak plekken waar ziekteverwekkers vaker aanwezig zijn en sneller worden verspreid, regelmatig schoon. Voorbeelden zijn de wc en dingen die mensen vaak aanraken. Denk aan deurklinken, lichtknoppen, trapleuningen en kranen. Het rooster van de afzuigkap, de gordijnen of de ruimte bovenop kasten zijn voorbeelden van plekken waar minder snel ziekteverwekkers worden verspreid. Deze plekken moet je wel af en toe schoonmaken, maar niet elke schoonmaakbeurt.
Maak vaker schoon als er iemand in huis ziek is. Dit is vooral belangrijk als de zieke persoon een besmettelijke ziekte heeft, zoals griep of buikgriep." (RIVM, 2019)
Over de taken die er zijn kan eindeloos geschreven worden. Het komt erop neer dat er per ruimte een aantal grote basistaken zijn waarover op het internet veelal dezelfde opvattingen zijn als het aankomt op hoe vaak deze periodiek gedaan moeten worden. Een opsomming van de basis:
Ondanks dat de keuken in ieder huis anders is en er door iedere persoon anders mee om wordt gegaan en andere dingen in worden gedaan, is het schoonmaken van de keuken in ieder huis even belangrijk. De onderstaande taken en de frequentie ervan weergeven de 'basis' van een schoon huis. Het is dus niet ongebruikelijk of verkeerd om de taken vaker uit te voeren dan onderstaand aangegeven.
Opruimen.
De vaat verzamelen, afwassen en afdrogen (of de vaatwasser in- en uitruimen) en vervolgens de vaat weer opruimen.
Het aanrecht schoonvegen voor- en na het bereiden van een maaltijd.
(Vaat)doekjes vervangen.
Het fornuis en de losse keuken apparatuur (koffiezetapparaat, e.d. )schoonmaken. Hier zijn de meningen op het internet over verdeeld, maar de samenvatting is dat dit afhankelijk van hoe vaak en hoe uitbundig er wordt gekookt, eens of meermaals per week moet gebeuren, niet minder.
De wasbak grondig schoonmaken en ontsmetten.
De koelkast uitmesten, schoonmaken en ordenen, als je een vriezer hebt geldt dit ook voor de vriezer.
De afzuigkap schoonpoetsen, ook de bovenkant ervan.
Oven, magnetron en andere (inbouw) apparatuur grondig schoonmaken.
De bestek lade schoonmaken en ordenen.
De keukenkastjes uitmesten, schoonmaken en ordenen.
Ontkalken van vaatwasser als deze aanwezig is.
Ontkalken en reinigen van putjes en waterleidingen.
Volgens huishoudblog SpillMyTea kent het maken van een schoonmaakrooster een paar belangrijke stappen in een specifieke volgorde, dat zijn:
1) Ruim het huis op; 2) Maak een lijst van alle ruimtes die je hebt; 3) Noteer per ruimte welke taken daar gedaan moeten worden; 4) Bepaal voor iedere taak of dit een dagelijkse, wekelijkse, maandelijkse of minder frequente taak is.
Omdat deze stappen bepaalde kennis vereisen en best wat tijd kunnen kosten en nadenkwerk kunnen vergen, is assitentie hierbij geen gek idee. Zoals eerder genoemd blijkt namelijk uit onderzoek dat het hier bij een grote groep mensen aan ontbreekt. Er zijn dan ook al diverse rooster templates met generieke taken te downloaden online, en apps die de mogelijkheid bieden om zelf een rooster te maken en hulp bieden bij taakinvulling en reminders sturen van wanneer deze gedaan moeten worden. Voorbeelden hiervan heb ik naast elkaar gezet en onderzocht op bepaalde belangrijke onderdelen, in mijn uitvoering van de benchmark methode.
"Voor de productie van schoonmaakmiddelen zijn grondstoffen en energie nodig. Na gebruik kunnen ze het oppervlaktewater vervuilen. Schadelijke stoffen blijven achter in het rioolslib van waterzuiveringsinstallaties. Bovendien draagt de verpakking van schoonmaakmiddelen bij aan de afvalberg." (Milieu Centraal, z.d.)
In mijn zoektocht naar informatie over het schoonmaak gedrag van Nederlanders en actuele ontwikkelingen en trends hierin, en het gebruik en de ontwikkeling van schoonmaakroosters, kom ik regelmatig vragen en tips over milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen tegen.
Schoonmaakmiddelen zitten vol chemicaliën die slecht zijn voor de menselijke gezondheid, en dus vanzelfsprekend ook voor de natuur. Door chemische schoonmaakmiddelen te gebruiken, komen ze in de lucht en in onze grondstoffen terecht, waardoor ze ook het milieu om ons heen aantasten (Milieu Centraal, z.d.). Daar komt nog bij dat de plastic verpakkingen vaak in de prullenbak belanden, omdat er op de flessen van schoonmaakproducten geen statiegeld zit en gebruikers niet worden aangespoord om deze te hergebruiken of ergens in te leveren.
Gelukkig zijn er wel meer dan genoeg tips te vinden bij betrouwbare bronnen zoals Milieu Centraal, waar bijvoorbeeld wordt genoemd dat je kunt checken of je je verpakkingen kunt recyclen op de afvalscheidingswijzer van Milieu Centraal. En het AD legt de verschillende keurmerken uit waar je op kunt letten bij het kopen van schoonmaakmiddelen, (Algemeen Dagblad & Röst, 2020). Tenslotte zijn er nog een heleboel blogs en artikelen te vinden over bepaalde vervangende, eco-vriendelijke producten die prima ter vervanging voor giftige schoonmaakmiddelen kunnen dienen. Zo kun je beter de ramen lappen met schoonmaakazijn en koud water, dan met glasreiniger. (Nudge, z.d.)
De complete bronnenlijst voor deze literature study bekijkt u hier.
